Oedeemtherapie

Door een stoornis in het lymfestelsel wordt overtollig weefselvocht onvoldoende afgevoerd. Vochtophoping in de huid en onderliggende weefsels veroorzaakt (pijnlijke) zwellingen en stijfheid. Om het lichaam te helpen het overtollige vocht te verwijderen, zijn verschillende behandelmethodes geschikt. Voor een maximaal effect past de huidtherapeut vaak meerdere methodes toe die samenvallen onder de noemer oedeemtherapie. In de tekst hieronder worden de verschillende soorten oedeem: veneus-, lymf- en lipoedeem toegelicht met de bijbehorende symptomen.

Wat kan de huidtherapeut voor u doen?

Door manuele lymfdrainage (een speciale massagetechniek), vaak in combinatie met compressietherapie – het aanbrengen van zwachtels of elastische kousen – zorgt de huidtherapeut ervoor dat het vocht beter afgevoerd wordt. Hierdoor nemen pijn en stijfheid af. Daarnaast adviseert de huidtherapeut je graag, hoe je zelf de afvoer van lymfevocht kunt bevorderen en verergering door complicaties kunt voorkomen.

Neem contact op

Behandelmethodes

Odeemtherapie start meestal met manuele lymfedrainage; het lymfesysteem wordt geactiveerd en het vocht wordt naar delen van het lichaam gemasseerd waar het beter afgevoerd kan worden. Vervolgens wordt in dezelfde behandeling gezwachteld of getapet om het bereikte resultaat vast te houden. Een elastische kous kan de zwachtel vervangen zodra het oedeem constant is.

Manuele lymfedrainage: Als onderdeel van de oedeemtherapie activeert de huidtherapeut met een zacht pompende beweging van de handen het fijne netwerk van de lymfevaten direct onder de huid van het oedeemgebied. Door de speciale handgrepen die de therapeut toepast, de zogenaamde oedeem- en fibrosegrepen, kunnen de huid en het onderliggende weefsel met lymfevaten heel gericht behandeld worden. Met oedeemgrepen leidt de huidtherapeut het overtollige vocht door het weefsel naar een plaats waar het gemakkelijker opgenomen wordt. Met fibrosegrepen maakt de huidtherapeut verhard weefsel (fibrose) soepeler zodat het vocht er gemakkelijker doorheen stroomt en de pijnlijke stijfheid afneemt.

Ambulante compressietherapie: De huidtherapeut zwachtelt de door oedeem opgezwollen benen of armen in, zodat er druk op de bloedvaten komt. De aderen vernauwen zich en de defecte kleppen sluiten zich (zie de veneus oedeem-pagina). Door de benen of armen vervolgens te bewegen wordt het bloed door de kuitspieren of armspieren richting het hart gepompt en kan het lymfevocht dankzij de toegenomen bloedcirculatie afgevoerd worden.

Ademhalings- en bewegingsoefeningen: De huidtherapeut legt je specifieke bewegings- en ademhalingsoefeningen uit die de afvoer van lymfvocht via de lymfvaten bevorderen.

Lymftaping: Als het aanbrengen van zwachtels lastig is, bijvoorbeeld op de romp, dan maakt de huidtherapeut gebruik van lymftaping. De tape trekt de huid een heel klein beetje omhoog, waardoor er in de huid en de onderliggende weefsels meer ruimte komt om het vocht zich te laten verplaatsen. In combinatie met ademhalings- en bewegingsoefeningen stroomt het vocht naar plaatsen waar het gemakkelijker opgenomen wordt.

Zwachtelen: Na stimulering van de vochtafvoer zwachtelt de huidtherapeut de behandelde ledematen. De zwachtels helpen voorkomen dat het vocht terugvloeit naar het gebied dat reeds behandeld is.

Elastische kous: Ook de therapeutische elastische kous geeft tegendruk en zorgt ervoor dat het vocht niet terugvloeit naar het reeds behandelde gebied.

Littekenbehandeling: Verstoring van het lymfestelsel – de oorzaak van lymfoedeem – komt vaak voor na een operatieve ingreep. De huid van en rondom het litteken kan strak staan en het litteken kan verharden (fibroseren). Een littekenmassage helpt. Siliconenpleisters of lymftaping ondersteunen de behandeling.

Resultaat van oedeemtherapie: Door de verbeterde afvoer van weefselvocht vermindert de druk in het oedeemgebied. Het strakke gevoel, al dan niet pijnlijk, wordt minder of verdwijnt en je kunt weer beter bewegen. De afgenomen druk en het verdwijnen van het weefselvocht bevorderen ook de genezing van wonden en verminderen de vorming van littekenweefsel.

Wat kun je zelf doen?

Sport en beweging stimuleren de lymfvaten om vocht af te voeren. Wandelen, zwemmen en gymnastiek (onder deskundige begeleiding) zijn zeer geschikt. Sporten die leiden tot overbelasting of sporten met veel plotselinge bewegingen (bijvoorbeeld squash) zijn af te raden. Vermijd liever zware en langdurige lichamelijke inspanning. De huidtherapeut kan je specifieke bewegings- en ademhalingsoefeningen aanleren die de afvoer van lymfevocht bevorderen. Bij veneus oedeem helpen de kuitspieren om het bloed – tegen de zwaartekracht in – richting het hart te pompen. Met het bewegen van de kuitspieren stimuleer je dus de afvoer van bloed en vocht. Wandelen of fietsen, in combinatie met therapeutische elastische kousen, geeft verlichting. Voorkom lang staan of zitten en pas op met wondjes! Vergoeding afhankelijk van soort behandeling en voorwaarden zorgverzekering In de polis van je zorgverzekering kun je lezen, of je recht hebt op een (gedeeltelijke) vergoeding van de behandeling(en). Meer informatie vind je op onze pagina vergoedingen.

Veneus oedeem

Defecte kleppen in de aderen (het veneuze systeem) van de benen verhinderen een optimale terugstroom van zuurstofarm, afvalrijk bloed uit de benen richting het hart. Lymfevocht wordt onvoldoende afgevoerd. De benen worden zwaar, rusteloos en zwellen op. Vochtophoping en verwijde bloedvaten of spataderen geven pijnklachten.

Symptomen/diagnose

Veneus oedeem veroorzaakt in de loop van de dag een (lood)zwaar of rusteloos gevoel in de benen. De benen en enkels zwellen op door vochtophoping en dat leidt tot een branderig gevoel of krampachtige pijn en stijfheid, ook wel ‘restless legs’ genoemd. Door de toenemende druk in de slecht functionerende aderen verwijden de bloedvaten en ontstaan er spataderen. Soms zien we een bruinachtige verkleuring van de huid. Veneus oedeem komt regelmatig voor in combinatie met lymfoedeem.

Hoe ontstaat veneus oedeem?

De bloedvaten in de benen bevatten kleppen die opengaan als het bloed uit de benen wordt afgevoerd. Om te voorkomen dat dit zuurstofarme en afvalstofrijke bloed terugstroomt, sluiten de kleppen zich na het passeren van het bloed. Als de kleppen niet goed functioneren, wordt het bloed niet goed afgevoerd en daarmee ook het weefselvocht niet, dat via het lymfestelsel aan het bloed afgegeven wordt (meer uitleg vindt u op de pagina lymfoedeem). Vocht hoopt zich op in de benen, met name rond de enkels die in de loop van de dag dik en opgezwollen raken. De bloeddruk in de beenvaten neemt toe, vaten en vaatjes verwijden zich en er ontstaan spataderen. Veneus oedeem, ook wel chronische veneuze insufficiëntie (CVI) genoemd, is een combinatie van vochtophoping (oedeem) en slecht werkende bloedvaten (het veneuze systeem). Het kan op elke leeftijd voorkomen, maar ouderen, zwangere vrouwen en invaliden lopen een groter risico.

Wat zijn mogelijke complicaties?

Veneus oedeem verhindert een goede doorbloeding van de huid van benen en enkels. Daardoor genezen wondjes op die plaatsen slecht en neemt het risico op een open been (ulcis cruris) toe. Het is dus zeer belangrijk om wondjes te voorkomen.

Lymfoedeem

Door een stoornis in het lymfestelsel wordt overtollig weefselvocht onvoldoende afgevoerd. Vochtophoping in de huid en onderliggende weefsels veroorzaakt (pijnlijke) zwellingen en stijfheid.

Symptomen/diagnose

Lymfoedeem geeft een (lood)zwaar gevoel in armen of benen, een gevoel van spanning rondom polsen, vingers, enkels, ellebogen of knieën, meestal aan de zijde van het lichaam waar het lymfestelsel beschadigd is. Soms veroorzaken de zwellingen en zeurende of stekende pijn en stijfheid in gewrichten. Bewegingen kunnen beperkt worden. Het gewicht en de lichaamsomvang kunnen toenemen.

Hoe ontstaat lymfoedeem?

Het lymfestelsel is een netwerk van lymfevaten en lymfeknopen, vaak klieren genoemd. Ze maken deel uit van ons lichamelijke reinigings- en afweersysteem. De lymfevaten verzamelen het vocht dat zich in de cellen tussen onze organen bevindt. Via de lymfevaten vloeit dit weefselvocht naar de lymfeknopen, beter bekend als klieren. Deze klieren, die zich vooral in onze liezen, oksels en hals bevinden, filteren, reinigen en ontsmetten het weefselvocht. Ze filteren afvalstoffen als beschadigde cellen, virussen, schimmels en bacteriën eruit en maken eventuele ziekteverwekkers onschadelijk. Als delen van het lymfestelsel beschadigd zijn of ontbreken, dan wordt het weefselvocht niet of slechts gedeeltelijk afgevoerd. Het ophopende vocht veroorzaakt zwellingen die we lymfoedeem noemen. Bij primair lymfoedeemzijn de afwijkingen aan het lymfestelsel aangeboren. Het oedeem ontstaat vaak pas na een trauma (verstapping, overbelasting etc.) of een operatie. Secundair lymfoedeem ontstaat door invloeden van buitenaf, denk aan een (wondroos)infectie, ernstige verbranding van de huid of een open botbreuk. Secundair lymfoedeem kan ook een gevolg zijn van bestralingen (behandeling van kanker) of een operatie waarbij het lymfestelsel beschadigd raakt.

Wat zijn mogelijke complicaties?

Lymfoedeem kan verergeren door extreme kou en extreme warmte. Datzelfde geldt voor verbranding door de zon, insectenbeten, geïnfecteerde wondjes of andere infecties en knellende kleding.

Lipoedeem

Lipoedeem is een chronische, niet te genezen, veelal pijnlijke ziekte met een bovenmatige toename van vetweefsel op de benen, de heupen, de billen en/of de armen. Door een stoornis in het lymfestelsel wordt weefselvocht onvoldoende afgevoerd en ontstaan er pijnlijke zwellingen (lymfoedeem).

Symptomen

De eerste symptomen van lipoedeem zijn onevenredig zware benen, heupen, billen en/of armen waarbij het overtollige vetweefsel abrupt stopt bij knieën of enkels of bij ellebogen of polsen. Gewichtsverlies heeft nauwelijks invloed op de buitenproportionele vet- en vochtophopingen. Boven- en onderlichaam kunnen wel twee tot drie kledingmaten verschillen. Lipoedeem-weefsel is gevoelig, de pijn kan variëren van mild tot extreem waarbij een lichte aanraking of druk al niet te verdragen is. De huid oogt walnootachtig als een extreme vorm van cellulitis (sinaasappelhuid). Er ontstaan snel blauwe plekken. Benen voelen zwaar aan en zijn opgezwollen door vochtophoping (meer informatie vindt u op onze pagina lymfoedeem). Het volume kan tot gewrichtsproblemen leiden, zoals knieklachten, en de huid van de benen kan beschadigen door schuring. Patiënten hebben last van vermoeidheid en zijn soms beperkt in hun mobiliteit. Dit kan invloed hebben op hun dagelijkse functioneren en leiden tot maatschappelijke isolatie, psychosociale klachten en obesitas.

Diagnose

U kunt het beste een huisarts of medisch specialist benaderen voor een diagnose en een gezondheidsprofiel. Soms is het wenselijk om naast een huidtherapeut ook andere (para)medici in te schakelen, denk aan een diëtiste, een psycholoog of een chirurg. Een chirurgische ingreep in de vorm van liposuctie kan in een vergevorderd stadium de functionaliteit van het lichaam verbeteren, pijnklachten en zwelling verminderen en uw fysieke uiterlijk en kwaliteit van leven verbeteren.

Hoe ontstaat lipoedeem?

Over het ontstaan van lipoedeem bestaat nog veel onduidelijkheid. Wel is bekend dat de ziekte zich meer voordoet bij vrouwen dan bij mannen en dat de ziekte niet wordt veroorzaakt door teveel eten. Bovendien staat vast dat erfelijke factoren een belangrijke rol spelen. Lipoedeem ontwikkelt zich over het algemeen tijdens of net na de puberteit, maar de aandoening kan ook tijdens de zwangerschap of op latere leeftijd tijdens de menopauze tot uiting komen. Hormonen spelen een rol; soms is een schildklierafwijking de oorzaak.

Lipoedeem

Wat zijn mogelijke complicaties?

Het is belangrijk dat lipoedeem in een vroeg stadium ontdekt wordt om verergering of complicaties tegen te gaan en mogelijke psychosociale klachten te ondervangen. Lymfoedeem kan verergeren door extreme kou en extreme warmte. Datzelfde geldt voor verbranding door de zon, insectenbeten, geïnfecteerde wondjes of andere infecties en knellende kleding.